Innovatie in de juridische wereld is spannend. Die conclusie kan Tom Overboom wel trekken na zijn werk als jurist bij OostNL. “Wij zijn een regionale ontwikkelingsmaatschappij met de overheid als aandeelhouders. Rond de jaren tachtig in eerste instantie opgericht om werkloosheid op te lossen, maar tegenwoordig versterken we de economie door middel van innovatie”, licht hij toe. Daarin werkt de organisatie volgens drie pijlers. “Investeren, innoveren en internationaliseren. We zijn vooral een netwerkorganisatie die partijen bij elkaar brengt, en omdat wij onafhankelijk zijn, kunnen we goed tussen die partijen schakelen.” Met al die ervaring kan hij een conclusie trekken: “Innoveren kent risico’s, maar dat is het meestal waard.”

Meer doen met minder: de rol van technologie

Toch merkt hij dat vernieuwing in een technologisch tijdperk aversie oproept. “Wat mij betreft niet terecht. Al is het wel begrijpelijk. Als je iets nieuws gaat doen, weet je niet wat het gaat opleveren.” Vervolgens wijst hij naar zijn eigen ervaring met technologische innovatie. “Toen ik na elf jaar de advocatuur uitging, kwam ik als bedrijfsjurist bij een onderneming. Ik was alleen en er was heel veel werk te doen. Toen stelde ik mijzelf te vraag: ‘Hoe kan ik mijn leven als jurist makkelijker maken?’ Meer werk verzetten, maar toch de kwaliteit behouden en liefst zelfs verhogen. Dan komt technologie in beeld, en dan hebben we het over 1997. Nu is er veel meer mogelijk.”

Terwijl technologie vaak als bedreiging wordt gezien, ziet de jurist het juist als aanvulling. Mits het goed wordt geïmplementeerd. “Ik had een hoop kennis en ervaring, maar hoe etaleer je dat als je vooral met zogenoemd commodity werk bezig bent?” Onder commodity verstaat Overboom de dagelijkse kleine taken van de jurist; informatie opslaan, opzoeken en hergebruiken. “Ik vergelijk het met kleuterschoolwerk. Wij knippen delen van het ene contract en plakken het in het andere. Tussendoor zoeken we wat we nodig hebben. Dat werk doe je op de kleuterschool. Dat kunstje kennen we allemaal wel. Je wil je als vakman of -vrouw juist focussen op technische en creatieve onderhandelingen, in plaats van kleine, simpele klusjes die stiekem veel tijd innemen.”

Liefde voor het werk centraal

Wie minder met randzaken bezig is, kan de liefde voor het werk weer centraal zetten. “Je raakt als jurist je stoffige imago kwijt. Bovendien werkt de technologie nauwkeuriger. Kijk, op grote zaken waar specialisten fanatiek op zitten, daar gaat het zelden mis. Fouten worden juist gemaakt in de standaard klusjes.” Dit gevaar dreigt vooral wanneer er steeds meer van de jurist gevraagd wordt. “De maatschappij wordt steeds complexer, dus je krijgt steeds meer taken op je. Als je dat op een manier kunt controleren die buiten jezelf ligt, gaat het sneller, efficiënter en beter.” Desondanks wil men het liefst innoveren zonder zelf al te veel te veranderen. Is dat mogelijk?

“Innoveren is per definitie veranderen. Daar zit ook de uitdaging in, je zult mensen moeten overtuigen”, vertelt de expert. Volgens hem zien mensen het snel als een bedreiging. Hoeveel van het werk valt weg? Wordt de jurist na enige tijd overbodig? Maar hij levert direct een geruststellend voorbeeld: “Collega’s van mij probeerden een contract samen te laten stellen door ChatGPT.” De intelligente, teksten genererende machine eist de laatste maanden veel aandacht op. Is het in staat de mens te vervangen? “Het zag er aardig uit, maar lukt niet helemaal. Ook ASML en Philips hebben een dergelijk experiment uitgevoerd. De conclusie? Het blijkt nog steeds dat menselijke input, de kennis en expertise, enorm belangrijk is. De technologie maakt het werk makkelijker door het zwart-witte werk te doen, maar de mensen moet er kleur aan geven.” Innovatie is dus doorslaggevend, maar hoe implementeer je het op de juiste manier?

Kleine stappen en interne ‘champions’

“Ten eerste moet je dus mensen enthousiast maken. Je collega’s en directie laten zien dat de betreffende innovatie het werk efficiënter en makkelijker maakt.” Vervolgens pleit Overboom voor een interne ‘champion’. “Je moet er niet alleen voor staan. Intern heb je iemand nodig die ervoor gaat, die anderen wil overtuigen. Zo creëer je een wow-factor: 'Dit maakt mijn werk echt makkelijker!'" Die wow-factor komt echter in twee smaken. 'Wow, wat is dit goed'. Of 'wow, wat gebeurt me nu allemaal?!'. Dat innovatie mensen overweldigt, is juist niet de bedoeling. Het verkleint namelijk de toegankelijkheid.

Daarbij is het volgens de jurist zaak om niet te ‘veranderen om het veranderen’. “Bekijk wat de behoeften van de organisatie zijn, van daaruit wat de mogelijkheden zijn, om vervolgens te bepalen welke innovatie bij het bedrijf past. Daarna ga je niet direct volop investeren, je wil juist testen. Kleine stappen nemen, proefdraaien en evalueren. Als dat goed gaat en de mensen zijn enthousiast, dan kun je vol gas geven. Je wil er niet na een volledige toewijding achter komen dat het eigenlijk niet werkt.”

Weloverwogen, gecontroleerd en in kleine stappen innoveren, daarmee houd je volgens Overboom de eigen compliance en identiteit in stand. Tot slot benadrukt hij dat innoveren niet altijd betekent dat je de eerste bent. Neem vooral een voorbeeld aan soortgelijke instanties. “Niet iedereen is een innovator an sich, maar iedereen heeft z’n rol in het ontwikkelen van dit van oudsher stoffige vak. Je hebt ook nog de early adaptors, en de overige meerderheid. Innovatie is een maatschappelijk proces waar iedereen een steentje aan bijdraagt, in zijn of haar eigen tempo.”

Benieuwd hoe jouw organisatie kan innoveren zonder te veranderen? Neem contact op met directeur Jan-Willem Prakke om te sparren over de mogelijkheden. We helpen graag!